Samen voor het welzijn van Den Haag

Wat kunnen kerken betekenen voor het samenleven in de stad

De Oud-katholieke schuilkerk in Den Haag, Juffrouw Idastraat 7, viert dit jaar dat het 300 jaar geleden is dat dit markante kerkgebouw in gebruik werd genomen. Ter gelegenheid van dit 300-jarig jubileum wordt  op zaterdag 12 november 2022 van 14.00 tot 16.00 uur een symposium georganiseerd.

De Haagse Gemeenschap van Kerken (evenals Stek, Mara, Missionair Platform en HUB) kreeg van Leen Wijker en Peter Strating drie vragen voorgelegd

• wat zie je als roeping van de kerken voor het welzijn van de stad?
• Wat is de betekenis van je organisatie voor de stad?
• Waar wil je kerken toe uitdagen?

David Renkema zal onderstaande tekst gebruiken als basis voor zijn inbreng.

Kerk als veldhospitaal

Inleidende woorden

Om te beginnen mijn hartelijke gelukwensen met het 300 jarig bestaan van de Oud-katholieke parochie H.H. Jacobus en Augustinus. Goed om deze gelegenheid aan te grijpen voor een bezinning op de betekenis van de kerk voor het samenleven in de stad in deze seculiere tijd. Ook bedankt voor de uitnodiging om hier enkele woorden te mogen spreken. Ik doe dit primair als vertegenwoordiger van de Haagse Gemeenschap van Kerken. Maar ik neem deel aan de HGK vanuit de Protestantse Kerk Den Haag. Ongetwijfeld zal ook mijn verleden bij de oecumenische organisatie Oikos doorklinken in mijn woorden.

Wat betekent het als we – in navolging van paus Franciscus – spreken over de kerk als veldhospitaal? Het is natuurlijk slechts een metafoor. Maar als zodanig klinkt hier wel het besef in door dat de periode van een kerk met macht – onderdrukkend dan wel bevrijdend – goeddeels verleden tijd is. De kerk is een beweging van mensen die elkaar onderweg verhalen vertellen, die in alle bescheidenheid bijdragen aan de vrede in de stad, die tijdelijk gestalte kan krijgen in allerlei instituties en die het boven al moet hebben van gedenken en verwachten, bidden, danken en vieren. Een beweging van mensen die oog hebben voor de vele wonden in de wereld, die voortdurend zoeken naar tekenen van Gods nabijheid en die Jezus proberen na te volgen.

Haagse Gemeenschap van Kerken

De Haagse Gemeenschap van Kerken (HGK) bestaat uit meer dan 20 kerken en geloofsgemeenschappen in Den Haag die zich met elkaar willen inzetten voor een rechtvaardige wereld. Wij voelen ons geroepen om daartoe samen kerk te zijn en om deze gezamenlijke verantwoordelijkheid te concretiseren door overleg en activiteiten. Ze maakt ook deel uit van een wereldwijd oecumenisch netwerk.

In het verleden verlangde de oecumene naar één Kerk en een ongedeelde – solidaire – wereld. Die grote woorden zal ik vandaag de dag niet zo snel gebruiken. Maar in deze kwetsbare wereld en op deze broze aarde proberen we wel als geloofsgemeenschappen het verlangen naar gerechtigheid, vrede en heelheid van de schepping levend te houden. Maar het zwaartepunt ligt in de 21^ste eeuw meer op de weg (pelgrimage) dan op het verheven einddoel (ideaal, utopie).  We laten ons leiden door de waardigheid van ieder mens en door het gemeenschappelijk goede (bonum commune, algemeen belang). We willen dienstbaar zijn aan het leven van alle mensen op het gebied van aarde, leefwereld en arbeid.  Het gaat om een gelukkig en zinvol leven.

Deze roeping geldt wat betreft de HGK natuurlijk ook voor Den Haag, het welzijn van de mensen in Den Haag. De grote – hoogdravende –  woorden vallen bijna in het niet bij de grote uitdagingen in Den Haag en vooral ook bij de beperkte capaciteit van de HGK. Als relatief kleine speler hebben we ook baat bij samenwerking met andere maatschappelijke en religieuze organisaties, zoals het Haags Vredesinitiatief, Prinsjesdagviering, Initiatives of Change, A Rocha, DEZINNEN, internationale kerken, Federatie van Islamitische Organisaties etc.

Als HGK zijn we uiteraard verbonden met de 20 achterliggende kerken en geloofsgemeenschappen. Zij hebben ons een mandaat gegeven en zij vaardigen hun mensen af naar de HGK.

Veldhospitaal

Binnen de kerk als veldhospitaal komen we elkaar ook tegen als collega’s. Dus STEK, het straatpastoraat, MARA, het Missionair Platform, het Aandachtscentrum en de Havenkerk. Ook het Wereldhuis en het Respijthuis House Martin zou ik in dit verband willen noemen. Het veldhospitaal kent immers allerlei verpleegkundigen en verzorgers. Maar een veldhospitaal probeert bij de rafelranden en breuklijnen present te zijn.

De HGK is daarin een kleine speler, zoals gezegd. Als we dan kijken waar de HGK een actieve rol speelt dan wel wil spelen, springen er enkele activiteiten uit:

De HGK is actief betrokken bij allerlei herdenkingen, zoals de dodenherdenking (4 mei), het einde van de wereldoorlog voor Indonesië (15 augustus), Jom Hasjoa (de moord op 6 miljoen Joden in 1940/45) en het slavernijverleden (Keti Koti). Ook de jaarlijkse herdenking van omgekomen vluchtelingen (Allerzielen) past in dit rijtje. Het gaat bij deze herdenkingen om traumatische ervaringen waar ook de vragen rond schuld, schaamte en polarisatie een grote rol spelen. We zoeken naar woorden en vormen die ook verstaanbaar zijn in deze seculiere tijd.

De HGK ontplooit ook activiteiten onder de brede noemer van de zorg voor de schepping. Hier gaat het ten dele om onze verhouding met de niet-menselijke natuur. De komende tijd wil de HGK ook aan de slag met klimaatgerechtigheid. Ten dele gaat het om het ondersteunen van allerlei praktische initiatieven (groene kerken, klimaatwakers e.d.), maar we hopen ook theologisch te reflecteren op de vragen en dilemma’s die hier op ons afkomen (Groene theologie, Laudato Si’).

De HGK onderhoudt contacten met burgemeester en wethouders van Den Haag rond onderwerpen zoals armoede, eenzaamheid, vluchtelingen, statushouders, daklozenproblematiek, huisvesting migranten gemeenschappen.  Dan gaat het ook om de verhouding tussen ‘kerk en staat’ en tussen ‘geloof en politiek’. We zoeken naar een actieve betrokkenheid en proberen afstand te houden van vrijblijvend moralisme. We willen verre blijven van een tweedeling tussen een ‘foute overheid’ en een ‘heilige kerk’.

Nogmaals, de HGK doet dit alles zo veel mogelijk samen met andere spelers in het spel.

Waartoe dagen we de kerken uit?

Het is duidelijk dat veel kerken worstelen met hun toekomst. Het gaat daarbij niet alleen om de financiën, de gebouwen en de pastores, maar vooral ook om de beschikbaarheid van mensen die de kerkelijke gemeenschap kunnen dragen, mensen die kunnen inspireren. De neiging of het risico is soms groot om zich naar binnen te keren.

Het werk in het veldhospitaal krijgt dan te weinig aandacht en raakt geïsoleerd van de kerkelijke organisatie. Soms zie ik de teleurstelling bij mensen die actief zijn in het veldhospitaal. Het minste wat de kerken kunnen doen is de inzet van deze mensen te waarderen, hen te bemoedigen en hen te bevragen. Want let wel, deze mensen staan in de frontlinie. Het gaat niet om iets wat bijkomstig is, het gaat niet om een hobby, maar om de presentie van ons geloof in de samenleving.

In het verlengde hiervan wil ik er ook op wijzen dat de ervaringen in en de verhalen vanuit het veldhospitaal essentieel zijn voor de toekomst van de kerk. Die essentie is niet gelegen in de eventuele bijdrage aan de verbetering van de samenleving (maatschappelijk rendement), wel in de bereidheid om de schaduwzijden van onze samenleving onder ogen te zien, om – in de woorden van Tomas Halik – de wonden aan te raken.

Praktisch gezien vragen we van de kerken deel te nemen aan het werk in het veldhospitaal, de ervaringen te helpen delen en de verhalen te verbinden met de Bijbelse verhalen. Niet meer en niet minder!

 

David Renkema